Tuyệt Đỉnh Của Âm Nhạc: Khám Phá Lịch Sử Phát Triển Của Đĩa Than Vinyl Và Mâm Turntable

Vinyl hay thú chơi mâm đĩa than đang dần trở lại những năm gần đây. Thú chơi này đang thịnh một cách mãnh liệt với doanh số bán ra kỷ lục. Theo dõi bài viết để tìm hiểu về lịch sử của vinyl và turntable nhé!

Mâm Turntable

Chiếc turntable mà chúng ta đang sử dụng ngày nay được phát minh khoảng 7 thập kỷ trước. Thực ra nó có nguồn gốc đã hơn 160 năm. Vào năm 1857, nhà phát minh người Pháp Édouard-Léon Scott de Martinville đã ra mắt chiếc phonautograph sử dụng các rung động của màng diaphragm và stylus để thu sóng âm, sau đó ghi chúng lại trên giấy.

Phát mình này tuy nhiên chỉ cho phép hình ảnh hóa sóng âm mà thôi. Bù lại ý tưởng này đã dẫn đến phát minh chiếc phonograph của Thomas Edison vào năm 1877.

Vài nét về Phonograph

Chiếc phonograph của Thomas Edison sử dụng ống xylanh có rãnh, được quấn ngoài bằng lá thiếc (chính là bề mặt thu âm) và có thể được quay bằng tay quay. Khi âm thanh truyền vào lỗ thu, sóng âm sẽ làm màng diaphragm và kim rung động, đục thành các rãnh trên lá thiếc. Để có được chất âm tốt hơn, cũng như cải thiện độ bền cho máy. Edison sau đó thay thiết kế lá thiếc bằng chất liệu sáp.

Sự ra đời của Gramophone

Mười năm sau, 1887, chiếc gramophone ra đời với bằng sáng chế thuộc về Emile Berliner. Lúc đầu máy sử dụng kim dò để dò các rãnh trên xylanh. Sau đó phần xylanh cồng kềnh được thay thế bằng các đĩa dẹp được gia công từ cao su hay shellac. Những chiếc đĩa này trở nên đại trà và được sản xuất với số lượng lớn. Kèm theo là chiếc gramophone cũng được thiết kế lại cho phù hợp hơn với nhu cầu dân dụng. Hãng Victor Talking Machine Company sau đó cho ra mắt mẫu máy Victrola. Thiết kế miệng loa được thu gọn, cho phép nó để vừa vào trong tủ cabinet.

Vào những năm 1930, kiểu máy hát lên dây cót bắt đầu được thay thế bằng máy sử dụng điện. Thiết kế turntable có kích thước lớn (do tích hợp cả amplifier và loa) cũng bắt đầu ít được quan tâm hơn, Thay vào đó là những mẫu máy hi-fi chỉ tập trung vào chức năng chơi đĩa mà thôi.

Phát hành mâm turntable Dou Jr

Radio Corporation of America (RCA) mua lại Victor Talking Machine Company và lập nên RCA Victor. Bắt đầu bán định dạng đĩa 33⅓-rpm cũng như phát hành mẫu turntable Duo Jr. Duo Jr cho phép cắm trực tiếp vào các hệ thống radio. Từ đó không cần phải tích hợp thêm amplifier và loa. Sản phẩm lúc đó có giá $16.50, tính ra khoảng $233 hiện nay. Từ đây những chiếc turntable bắt đầu phát triển theo một hướng mới chuyên biệt hơn.

Các kiểu turntable

Idler wheel (xoay thụ động), belt-drive (dây đai) và direct-drive (xoay trực tiếp)

Hầu hết những mẫu turntable hiện nay đều là belt-drive, tiếp đến là direct-drive.. Tuy nhiên xuất hiện sớm nhất chính là thiết kế idler wheel. Những chiếc turntable đầu tiên có khả năng chơi nhiều đĩa liên tục có thiết kế sử dụng trục xoay. Đĩa sẽ được đặt chồng lên nhau trên các trục xoay này và khi chơi hết một đĩa, máy sẽ tự động xoay đĩa tiếp theo. Để chiếc turntable có thể xoay với tốc độ chính xác khi bị chồng đĩa nặng phía trên đè xuống, lực xoay của mâm phải rất mạnh. Đó là lý do vì sao cơ chế idler wheel drive (xoay thụ động) – một bánh xoay cao su giúp cách ly các rung động ảnh hưởng từ motor đến mâm đĩa – sẽ là thiết kế phù hợp nhất, giúp đảm bảo tốt hiệu năng chơi nhạc của chiếc turntable.

Ưu điểm và khuyết điểm của các mẫu turntable

Tuy nhiên thiết kế idler wheel drive cũng có nhiều khuyết điểm. Dễ thấy nhất trong số đó chính là các rung động vẫn có thể truyền qua bánh xoay cao su đến mâm đĩa. Từ đó ảnh hưởng đến chất lượng âm thanh.

Thiết kế belt-drive (dây đai) cho hiệu năng làm việc tốt hơn nhiều. Đồng thời cũng có cấu tạo đơn giản và tiết kiệm chi phí hơn. Kiểu thiết kế này gồm một motor có nối dây đai vào mâm đĩa để xoay mâm. Dây đai sẽ hấp thụ các rung động từ motor, từ đó giúp cách ly nhiễu rung lên mâm đĩa.

Vào giữa những năm ’60, chiếc AR Turntable của Acoustic Research với thiết kế treo lò xo ở 3 vị trí (three-point suspension) trở nên rất phổ biến. Đây là một trong những mẫu turntable belt-drive đầu tiên. Sau này còn có nhiều hãng cũng thành công với thiết kế trên.

Thiết kế direct-drive đầu tiên

Thiết kế direct-drive (xoay trực tiếp) được phát minh vào đầu những năm ’70 bởi thương hiệu Technics (Panasonic), cho ra mắt chiếc Technics SP-10. Ở thiết kế này, mâm đĩa sẽ được gắn trên motor xoay với tốc độ 33⅓-rpm hoặc 45-rpm. Không như thiết kế idler wheel và belt-drive, cấu tạo direct-drive sẽ liền thành một khối và cũng không cần phải thay thế hay sửa chữa. Khuyết điểm của nó là mức giá cao, cũng là lý do vì sao chỉ những mẫu turntable high-end mới có thể sở hữu thiết kế direct-drive.

Đĩa vinyl

Lúc đầu người ta chỉ sử dụng tay quay để quay xylanh thu âm. Do đó tốc độ thu âm và nghe chưa có một tiêu chuẩn nhất định. Tiêu chuẩn đầu tiên được công nhận và sử dụng là 78-rpm (đầu những năm 1900, khi các máy turntable sử dụng nguồn điện được phát minh). Tốc độ 78-rpm là do motor chỉ quay được 3600 vòng mỗi phút. Và với tỷ lệ chi tiết máy 46:1 sẽ tạo ra tốc độ ~78.26 vòng mỗi phút trên chiếc turntable.

Đĩa nhạc đầu tiên sử dụng chất liệu shellac là chủ yếu. Tuy nhiên sau khi loại nhựa này trở nên khan hiếm trong Chiến tranh Thế giới thứ hai, người ta chuyển sang sử dụng chất liệu vinyl. Từ đây, nhiều định dạng đĩa mới bắt đầu được phát triển và sử dụng gồm 33 ⅓-rpm hay 45-rpm. Đặc điểm chung của chúng là có rãnh đĩa nhỏ hơn (~0.001 inch) so với rãnh đĩa 78-rpm (~0.003 inch).

Sự ra đời của đĩa nhạc với kích thước khác nhau

Tiếp theo đó, nhiều kích thước đĩa khác nhau cũng lần lượt ra đời, như đĩa 7-inch, 10-inch hay 12-inch. Những chiếc đĩa này có thể lưu trữ từ 3 ~ 5 phút nhạc. Có giá thành rẻ cũng như dễ sản xuất, tạo ra xu hướng mới cho ngành âm nhạc. Đây chính là tiền đề cho dạng đĩa single (chỉ chứa khoảng 1 ~ 2 bài hát) ngày nay. Từ những năm 1950, xu hướng phát hành đĩa single bắt đầu chậm dần lại.

Bước chuyển sang định dạng Stereo

Cũng không thể không đề cập đến việc đĩa nhạc thời này hầu như đều là mono. Các bản thu stereo chỉ bắt đầu xuất hiện từ cuối những năm ’60 đến đầu những năm ’70. Do trước đó các nhà đài không có thiết bị để chơi nhạc stereo. Khoảng giữa những năm ’70, đĩa vinyl bắt đầu nhanh chóng chuyển sang định dạng stereo. Nếu khi thu mono, kim stylus chỉ di chuyển theo hàng ngang thì khi thu stereo, kim stylus sẽ di chuyển theo cả hàng ngang và dọc, tạo nên sự khác biệt không nhỏ.

Đĩa Vinyl trong thời kỳ download và Spotify

Khi Napster trình làng phương thức tải về, vinyl gần như lui vào hậu trường để nhường chỗ cho đối thủ mới quá mạnh. Mọi chuyện càng tệ hơn nữa khi Apple giới thiệu iTunes vào năm 2001. iTunes và chiếc iPod được phát hành vào năm kế tiếp đã cung cấp cho người dùng một tùy chọn nghe nhạc vô cùng tiện lợi, cho phép họ lưu trữ hàng nghìn bài hát vào chiếc máy nghe nhạc bỏ túi nhỏ xíu. Thời kỳ này cũng bắt đầu xuất hiện những dòng smartphone đầu tiên và thế là chiếc iPod nghiễm nhiên trở thành một phụ kiện công nghệ “xuyệt tông” và không thể thiếu đối với bất cứ ai.

Loại hình tải về sau đó được thay thế bằng dịch vụ stream, bắt nguồn từ sự xuất hiện của Spotify vào năm 2006. Streaming mang đến cho người dùng khả năng truy cập thư viện nhạc khổng lồ ở bất cứ đâu và miễn phí (đa phần là theo kiểu ‘Freemium’, nghĩa là trả phí để có thêm các tính năng hữu ích hơn, nhưng cốt lõi vẫn là miễn phí sử dụng).

Sự phát triển của những dịch vụ stream và playlist nhạc đã khơi mào cho sự trở lại của những bản hit single. Người dùng thường tìm kiếm nghe bài nhạc mình thích nhất thay vì nghe cả album. Có thể nói “định mệnh” của những album giờ đây sẽ phụ thuộc vào thuật toán khuyến nghị của dịch vụ stream, khi mục tiêu của nó là hướng người dùng đi theo lối “nghe tạp” thay vì chỉ nghe một thứ nhất định nào đó.

Sự hồi sinh lịch sử của phong trào vinyl và turntable

Những năm ’70 là kỷ nguyên vàng của vinyl, tuy nhiên nhanh chóng phai nhạt khi băng cassette và đĩa CD xuất hiện từ thập kỷ ’80. Gần đây phong trào vinyl đã hồi sinh cực kỳ mạnh mẽ. Từ việc người người nhà nhà đi săn lùng những bản đĩa vinyl quý hiếm, có lịch sử lâu đời đến việc các hãng âm thanh cũng sản xuất và cho lên kệ nhiều mẫu turntable hiện đại.

Trái với suy nghĩ của nhiều người rằng vinyl là thú chơi riêng của “dân nhà giàu”. Thực tế thì người không quá dư dả vẫn có thể tiếp cận được với sở thích này. Các sản phẩm liên quan đến vinyl như mâm, cần, kim, phonostage càng ngày càng có giá dàn trải, mua đĩa cũng dễ hơn. Những đầu turntable cao cấp đời mới hiện nay còn hỗ trợ cả khả năng stream nhạc không dây (cho loa hoặc tai nghe Bluetooth) hay có kết nối USB (cho phép bạn rip đĩa vinyl thành file kỹ thuật số).

Nhiều đầu turntable hiện đại cũng được tích hợp phono-stage để kết nối trực tiếp với amplifier. Ngoài ra còn có các bộ sản phẩm all-in-one tích hợp cả phono-stage, amplifier và loa. Theo như lịch sử, doanh số đĩa vinyl và turntable hiện nay cũng tăng đều hàng năm. Chứng tỏ phong trào hồi sinh vinyl không chỉ là nhất thời mà chắc chắn sẽ còn tiếp tục lâu hơn nữa.

Đĩa Vinyl được hồi sinh từ người trẻ

Phong trào hồi sinh vinyl tuy nhiên lại không bắt đầu từ những người hoài cổ mà chính từ giới trẻ năng động và tràn đầy sự tò mò. Theo một báo cáo của Great Britain TGI, 57% lượng khách hàng mua đĩa vinyl ở Anh đều trong độ tuổi 25 trở xuống. Đây cũng là một trong những lý do chính khiến những chiếc turntable ngày càng có thiết kế mới mẻ hơn, cũng như sở hữu nhiều công nghệ thời thượng hiện nay như Bluetooth, USB… Nghe nhạc từ turntable bằng kết nối Bluetooth đến loa là một sự kết hợp giữa mới và cũ hoàn hảo, càng khiến giới trẻ “phát cuồng” hơn nữa.

Định dạng vinyl có thể sống tốt trong thời buổi công nghệ ngày càng hiện đại quả là một điều đáng kinh ngạc. Nếu nói chính xác hơn thì vinyl không chỉ “sống sót”, mà nó còn ngày một vươn lên nhằm giành lại vị thế của mình trong một tương lai không xa.

 

Tìm Hiểu Các Sản Phẩm Analog/Vinyl Tại 3KShop!